Америка войвылас олöны сэтшöм жö пемöсъяс, кутшöмъяс олöны Азия да Европа войвылын, но кымын водзö лунвывлань, сымын ёнджыка да ёнджыка торъялöны Америкаса пемöсъяс Важ му пемöсъясысь. Америкаса тундраясын олöны: войвыв кöр, мускуса öш, полюсдорса руч, еджыд байдöг; вöръясын олöны: уръяс, ручьяс, кöинъяс, зэв гырысь руд ошъяс да мукöдсикас дона куа вöрпиян.
Кыдзи Войвыв Америкаын, сiдз жö и Лунвыв Америкаын пöшти став тöдчанаджык юяс пансьöны Кордильераын да визувтöны паськыд шыльыдiнъясöд Атлантика океанö. Войвыв Америкаын медкузь юыс — Миссисипи, аслас Миссури, Огайо да мукöд вожъясöн; медшöр ю йыв пыддиыс кö сылысь лыддьыны Миссури, сэки Миссисипи — кузьта сертиыс медводдза ю мушар вылын (6800 км). Аслас гудыр ваöн Миссисипи нуö зэв уна нюйт да лыа; сы понда Мексика куръяö усянiнас Миссисипи вöчö зэв ыджыд дельта, кодi воысь-во водзöджык да водзöджык петö куръяас.
Америка рытыввыв вадор пöлöн, Аляскасянь Биа Муöдз, кыссьöны му вылын медся кузь гӧраяс – Кордильера, Лунвыв Америкаын найö шусьöны Андъясöн. Тайö гӧраясыс орлöны сöмын öти местаын — Панама вуджанiнын. Пöшти кузялаыс найö мунöны некымын орчча мусюрöн. Войвыв Америкаын татшöм мусюрыс уна, и найö сэн шусьöны торъя нимъясöн: Чуграяс, Сьерра-Невада, Вадорсаяс да мукöд. Тайöмусюръяс костас куйлöны зэв паськыд платояс, кыдзи Мексика плато да Войвыв-Америкаса Ыджыд плато, сiдз шусяна Ыджыд бассейн.
Ыджда сертиыс Америка сетчö сöмын Азиялы. Барров нöрыс войвывсянь Горн нöрыс лунвылöдз сiйö кыссьö 15 сюрс км кузьта.
Америка куйлö медся тöдчана кык океан костын. Мукöд материкъяссянь сiйö ылын либö весигтö зэв ылын, но та пыдди Америкасянь мунöны сэтчö веськыд туйяс восьса океанъясöд. Сiдзсö, öти нырднас Америка матöдз воö Азия дiнö, но сiйö местаас олö этша йöз.
Материк вылын олысь йӧз котырыс тэчас сертиыс вывті дзуг. Медым гӧгӧрвоны, мыйла тадзи лои, колӧ тӧдны континент овмӧдан история.
Америкаöс европеечьяс кыкысь восьтылiсны. Медводз сiйöс восьтiсны Х-öд нэмын саридзвуджысь норманнъяс, кодъяс овлiсны Скандинав кöджын. Выль муяс корсьöм могысь найö неöтчыд уявлiсны ылi туйö да сiдзи восьтiсны (аддзисны) Гренландия, а сэсся и асыввыв вадорсö Войвыв Америкалысь, кодöс найö шуисны «Виноград муöн». Но тайö восьтöмсö норманнъяс эз лыддьыны кутшöмкö ыджыд коланаторйöн да регыд сы йылысь асьныс вунöдiсны.