Азиялӧн дзуг да неӧткодь веркӧсыс артмис мулӧн пытшкӧсса да ортсыса вынъяс кузь кад чӧж уджалӧм вӧсна.
Пытшкӧсса вынъяс уджалӧм вӧсна артмылісны кыпыд гӧра мусюръяс, му кышыс жугласис, мый вӧсна ӧтилаын кыптылісны тшӧтшыдінъяслӧн глызаяс, а мӧдлаын му кышлӧн юкӧнъяс лэччылісны увлань да артмылісны гуранъяс, кодъяс унджыкысьсӧ тырӧмаӧсь тыясӧн, куйлӧны кӧ найӧ материк пытшкын, либӧ саридзьясӧн, куйлӧны кӧ материк доръясын.
Шӧрвыв Азиялӧн веркӧс. Азиялысь шӧрвыв юкӧнсӧ босьтӧ зэв паськыд да джуджыд Азияшӧрса кыптӧд, кодӧс кытшалӧны гӧраяс.
Карта серти удж.
Карта серти удж.
Карта серти удж.
1. Тӧдмасьӧй Войвыв да Лунвыв Америкалӧн политика картаӧн да индӧй куим канму, кодъяс босьтӧны торйӧн ыджыд мутас.
2. Мусерпасъяс серти (132 да 133 серп.) висьталӧй, кӧні тайӧ канмуяс пиысь йӧзыс олӧны топыдджыка, кӧні торйӧн нин шоч.
Олысь котырлӧн топыдлун да лыд. Америкаын став олысьыс 363 млн. морт, на лыдысь 239 млн. воӧ Войвыв Америка вылӧ (Вест-Индиякӧд ӧтлаын) да 124 млн. морт Лунвыв Америка вылӧ. Мутас серти Америка пӧшти ӧткодь Азиякӧд, но йӧз лыд серти сійӧ нёль пӧв ичӧтджык сыысь.
Америкаын йӧзлӧн шӧркодь топыдлуныс 1 кв. км вылӧ воӧ 8 морт, но Войвыв Америкаӧ йӧзыс овмӧдчӧма Лунвыв серти ёнджыка.
Степъяс. Саваннаяс лунвывлань вочасӧн вуджӧны шӧркоддьӧм вӧньса степъясӧ.
Тропикдорса васӧд вӧръяслӧн зона. Тропикдорса васӧд вӧръяс босьтӧны ставнас Амазонкаа паськыд увтас, а сідзжӧ материклысь мыйтакӧ войвыв да асыввыв вадор мусӧ. Амазонкаа увтасын, кодӧс вомӧналӧ экватор, во гӧгӧр температураыс ӧткодь да вылын (26° гӧгӧр шоныд). Пассатъяс вайӧны татчӧ Атлантика океансянь уна енэжва, коді торйӧн нин уна усьӧ Амазонкаа увтаслӧн рытыввыв юкӧнас, васӧд тӧвъяссӧ кутысь Андъяс дорын. Та вӧсна Амазонкаа увстас рытыввыв юкӧнын вӧрыс сукджык да пашкырджык асыввылын серти.
Сора да коръя вӧръяс. Лыска вӧръяссянь лунвылын быдмӧны сора да коръя вӧръяс, но найӧ оз артмӧдны став материк вомӧн рытыввывсянь асыввылӧ нюжӧдчӧм полоса, а босьтӧны сӧмын ёнджыка васӧд климата асыввыв джынсӧ да паськалӧны лунвылӧ пӧшти Флорида кӧджӧдз.
Йи зона. Гренландия ді да Америкалӧн медся войвыв діясыс пырӧны йи зонаӧ. Найӧ вевттьысьӧмаӧсь зэв кыз йиӧн, коді ӧткымынлаын лэччӧ саридзӧдз, жугласьӧ да артмӧдӧ айсбергъяс да весиг гырысь йи діяс. Войвыв йиа океанын плавъялысь тайӧ йи діяссӧ ветлысь-мунысьяс эз ӧтчыдысь чайтлыны тӧдтӧм муясӧн, кодъясӧс сёрӧнджык важ местаяссьыс эз вермывлыны корсьлыны.