Европаын олысь йӧз юксьӧны со кутшӧм котыръясӧ: инда-европаса, семит, яфет, финн-угор да тюрк вылӧ.
Инда-европаса группаын лоӧ уна сикас йӧз. Рытыв-лун юкӧн материк вылын да Европаса лунвыв кӧджъясын олӧны роман либӧ латин йӧз. Татчӧ пырӧны французъяс (Европа рытыв юкӧнын), испанечьяс да португалечьяс (Пиреней кӧджын), итальянечьяс (Апеннин кӧджын). Торйӧн на дінсянь Балкан кӧдж войвылын олӧ романскӧй йӧз — румынъяс.
Мусина-быдмӧга зонаяс йылысь вӧлі нин водзынджык висьталӧма. Рытыввыв Европаын найӧ торъялӧм йылысь оз нин ков уна содтыны. Тшӧкыд вӧръяс тані кольӧма сӧмын Скандинавия кӧджын да Финляндияын. Водзынджык лунвылын важкадся вӧр бырӧма нин да сы местаӧ быдмӧ весалӧм, ки помысь пуктӧм вӧр. Мушӧр саридздорса канмуясын вӧръяс дзикӧдз бырӧдӧма и мортӧн, и ыж да кӧза стадаясӧн, кодъяс йирӧмӧн бырӧдӧны том петасъяссӧ да быдмысь пуяссӧ. Вӧр пыдди тані паныдасьлӧны сӧмын век ӧткодь веж кустарникъяс.
Асыввыв Европаын юясыс зэв кузьӧсь. Заводитчӧны найӧ неыджыд вывтасінъяссянь, пӧкатыс ичӧтик да сы вӧсна визувтӧны ньӧжйӧникӧн. Тайӧ бура отсалӧ суднояслы ва паныд ветлыны, да сыкӧд жӧ тшӧтш артмӧны ю вылас уна ляпкыдінъяс. Юясыс босьтӧны васӧ лымйысь, сы вӧсна тулысын ёна туӧны да петӧны берегысь, а гожӧмын ёна косьмӧны. Асыввыв Европаса юяс матыстчӧны мӧда-мӧд дінас йывъяснас да вожъяснас, мый вӧсна кокни вӧчавны каналъяс.
Шӧркодь климат, а торъя нин кӧдзыдджык климата странаяс пӧвстын кӧдзыда-шоныда (климатическӧй) гӧгӧртасъясыс Европалӧн медбурӧсь. Тайӧ сы вӧсна, мый Гольфстримлӧн шоныд визулыс тані мунӧ войвылӧдз. Шоныд визувлӧн тӧдчӧмыс вуджӧ материкыслы, торъя нин сылы рытыввыв юкӧнас, кӧні тӧлӧны рытыв тӧвъяс. Рытыввыв берегын температураыс тӧвнас 20°-ӧн вылынджык норма дорсьыс. Гожӧмын Гольфстримлӧн шонтана влиянньӧыс оз и тӧдчы. Асыввывланьын Гольфстримлӧн тӧдчӧмыс чинӧ. Дунай кывтыдын сійӧ пӧшти оз нин тӧдчы.
Европалӧн веркӧсыс (поверхносьтыс) тэчӧма увтасінъясысь, важ массивъясысь да чукыра томджык гӧраясысь. Вевтыртӧны увтасінъяс (60% став площадьсьыс). Сӧмын 1% 2000 м-ысь вылынджык.
Му веркӧс тэчасногыс серти Европаӧс позьӧ юкны 3 пельӧ: рытыв-войвыв вылӧ — глызаӧсь страна; асыввыв вылӧ — пызан кодь увтаса шыльыдін да лунвыв вылӧ — чукырӧсь том гӧраяса обласьт.
Европа вадор пӧлӧн мунӧ Атлантика океан да сылӧн саридзьясыс. Ачыс океаныс кытшовтӧ Скандинавияса да Пиреней кӧджъяс рытыввыв бокті, Ыджыд Бритму да Ирландия діяс гӧгӧр, Франция рытыв берегӧд заводитчӧ Бретань кӧджсянь да мунӧ водзӧ лунвывлань. Мукӧд берегъяссӧ Европалысь мыськӧны Атлантика океанлӧн саридзьясыс: войвылын — Войвыв Полюсдорса, рытыв-войвылын — Войвывса либӧ Немеч да Балтика, лунвылын — Мушӧрса да сылӧн юкӧнъяс (Адриатика, Мрамор, Сьӧд да Азов саридзьяс).
Атлантика океансянь Евразия мыччысьӧ кыдз мирын медыджыд кӧджӧн — Европаӧн. Куимладорбоксянь — войвывсянь, рытыввывсянь да лунвывсянь — мыськӧны саридзьяс (кутшӧмъяс?), а асыввылӧд йитчӧ Евразия материккӧд. Йитчӧмыс абу тӧдчана. Вежтассӧ нуӧдӧны условнӧ. Вежтасӧн лыддьӧны асыввылӧд Урал гӧраяс, Урал ю да асыв-лунӧд кык ног: ывлавыв юкан визьӧн лыддьӧны либӧ Кумо-Манычскӧй сён, либӧ Кавказ гӧраяс.
Карта вылӧ муртса видзӧдлӧмӧн нин позьӧ аддзыны, мый Азияын веркӧсыс медсясӧ вывтасінъяс да гӧраяс. Увтасінъяс вылӧ воӧ сӧмын 25% гӧгӧр. Карта серти жӧ позьӧ казявны, мый медджуджыд гӧраяс да тшӧтшыдінъяс мӧда-мӧд бӧрсяньыс орлытӧг мунӧны рытыввывсянь асыв-войлань да асыв-лунлань. Тайӧ тшӧтшыдінъясӧсь да гӧраясӧсь местаыс зэв тӧдчана торйӧдӧ Войвыв да Шӧр Азияӧс тропикдорсасьыс. Тайӧ гӧраа вӧньсӧ видлалам бурджыка.
Азия лоӧ медыджыд юкӧныс Евразия материклӧн.
Азия пӧшти ставнас куйлӧ войвыв мусярджынйын. Сӧмын кымынкӧ лунвывса діяс пырӧны лунвыв мусярджынйӧ. Азия лоӧ мукӧд му юкӧнъяс костын. Рытывладорсянь сы дінын Европа, рытыв-лунсянь Азия Африкакӧд йитчӧ Суэц йитвежӧн, асывладор боксянь лоӧ Америка, коді торъялӧ Азия дінысь Беринг вискӧн. Асыв-лунвылын куйлӧ Австралия, коді йитчӧ Азиякӧд сук ді чукӧрӧн.
Америкаын первой олісны индеечьяс. Найӧ Азияысь воӧм йӧз, вермас лоны и Ыджыд океанса діяс вылысь. Сёрӧнджык воысь йӧзӧн лоӧны ылі войвывса эскимосъяс. ХVІ нэмсянь заводитӧны овмӧдчыны еджыд расаа племяяс, кодъяс регыдӧн вежисны Америкаын олысь йӧзлысь тэчассӧ. Торъя нин ӧдйӧн овмӧдчисны Войвыв Америкаӧ, кӧдзыд климатыс европеечьяслы бура лӧсяліс. Кызвын йӧзнас тані лоӧны англосаксъяс, мӧдарӧ кӧ шуны, англичана да шотландечьяс. Эмӧсь сідзжӧ и ирландечьяс, немечьяс, скандинавъяс, славяна, но ыджыдалан кывйыс — англичан кыв.