Мувыв куйланін. Ылі Асыввывлӧн территория кузь полосаӧн кыссьӧ Лӧнь океанса саридзьяс вадор пӧлӧн. Тайӧ миян Чужан мулӧн асыввыв дорӧс. Войвывсянь тайӧ районсӧ кытшалӧны Войвыв Йиа океанса Чукотка да Асыввыв Сибыр саридзьяс; асыввывсянь — Лӧнь океан да сылӧн Беринг, Оката, Мупом саридзьяс. Рытыввылын да рытыв-войвылын вежтасыс мунӧ гӧра мусюръяс кузя, а ылі лунвылын сійӧ ӧтлаасьӧ канму суйӧркӧд. Ылі Асыввывлӧн мутасӧ пырӧны Чукотка да Камчатка кӧджъяс, Сахалин, Курила, Командор діяс.

Му вылын сійӧ районъясын, кӧні эз на помась гӧраяс артман процесс, овлӧны мувӧрӧмъяс да вулкан сяма торъяс.

Сӧвет Союзын медся частӧ мувӧрӧмъяс овлӧны Памирын, Тянь-Шань гӧраясын, Кавказын, Крымын да Карпатъясын. Таысь кындзи, мупытшса тувкитчӧмъяс овлӧны Асыввыв Сибырса гӧраясын, а сідзжӧ Сахалинын, Курила діяс вылын да Камчаткаын. Торъя ыджыд вына мувӧрӧмъяс овлӧны Шӧр Азияын.

Гӧраяс зымвидзӧны медсясӧ миян канму лунвылын, сэні, кӧні мунісны му кышлӧн гӧра артмӧдан вӧрӧмъяс.

Асыввыв Европаса шыльыдінсянь рытыв-лунвылын кыпалӧны Карпатъяс, а лунвылын — Крым да Кавказ гӧраяс.

Туран увтас асыв-лунвылын нюжалӧны Памирлӧн да Тянь-Шаньлӧн гӧра системаяс, кодъяс босьтӧны ыджыд мутасъяс да кыпалӧны вылӧ кымӧръяс сайӧ. Тайӧ гӧраясыс, Кавказ гӧраяс моз жӧ, вевттьысьӧмаӧсь сывлытӧм лымйӧн.

Асыввыв Европаса шыльыдін пӧшти став Рытыввыв Европа ыджда.

Асыввыв Европаса шыльыдінын юяслӧн бужӧда берегъяс серти да джуджыд сёнъяслӧн куш да крут пӧкатъяс серти позьӧ аддзыны, мый шыльыдінлӧн веркӧсыс артмӧма неджӧг изсикасъяслӧн (сёйяслӧн, лыа изъяслӧн, извесьт изъяс) водса ногӧн куйлысь пластъясысь. Коркӧ ёна важӧн шыльыдінсӧ ойдӧдлӧмаӧсь саридзьяс да тайӧ изсикасъясыс вочасӧн пуксьӧмаӧсь саридзьяссьыс.

Европалӧн веркӧсыс (поверхносьтыс) тэчӧма увтасінъясысь, важ массивъясысь да чукыра томджык гӧраясысь. Вевтыртӧны увтасінъяс (60% став площадьсьыс). Сӧмын 1% 2000 м-ысь вылынджык.

Му веркӧс тэчасногыс серти Европаӧс позьӧ юкны 3 пельӧ: рытыв-войвыв вылӧ — глызаӧсь страна; асыввыв вылӧ — пызан кодь увтаса шыльыдін да лунвыв вылӧ — чукырӧсь том гӧраяса обласьт.

Шӧрвыв Азиялӧн веркӧс. Азиялысь шӧрвыв юкӧнсӧ босьтӧ зэв паськыд да джуджыд Азияшӧрса кыптӧд, кодӧс кытшалӧны гӧраяс.

Карта серти удж.

Карта вылӧ муртса видзӧдлӧмӧн нин позьӧ аддзыны, мый Азияын веркӧсыс медсясӧ вывтасінъяс да гӧраяс. Увтасінъяс вылӧ воӧ сӧмын 25% гӧгӧр. Карта серти жӧ позьӧ казявны, мый медджуджыд гӧраяс да тшӧтшыдінъяс мӧда-мӧд бӧрсяньыс орлытӧг мунӧны рытыввывсянь асыв-войлань да асыв-лунлань. Тайӧ тшӧтшыдінъясӧсь да гӧраясӧсь местаыс зэв тӧдчана торйӧдӧ Войвыв да Шӧр Азияӧс тропикдорсасьыс. Тайӧ гӧраа вӧньсӧ видлалам бурджыка.

Карта серти удж.

1. Висьталӧй, кӧні увтасъясыс паськыдджыкӧсь, — Войвыв али Лунвыв Америкаын.
2. Кутшӧм тіянлы тӧдса ыджыд увтас куйлӧ Лунвыв Америкаын?
3. Кутшӧм джуджыд гӧраяс нюжӧдчӧмаӧсь Лунвыв Америкаын Лӧнь океан вадор пӧлӧн?