Америкаöс европеечьяс кыкысь восьтылiсны. Медводз сiйöс восьтiсны Х-öд нэмын саридзвуджысь норманнъяс, кодъяс овлiсны Скандинав кöджын. Выль муяс корсьöм могысь найö неöтчыд уявлiсны ылi туйö да сiдзи восьтiсны (аддзисны) Гренландия, а сэсся и асыввыв вадорсö Войвыв Америкалысь, кодöс найö шуисны «Виноград муöн». Но тайö восьтöмсö норманнъяс эз лыддьыны кутшöмкö ыджыд коланаторйöн да регыд сы йылысь асьныс вунöдiсны.

Став гырысь юясыс Африкалöн пансьöны сэтшöм местаясын, кöнi усьö уна енэжва, визувтöны найö джуджыд платоясöд, туй выланыс паныдасьöны тшупöдъяскöд, сы понда вöчöны уна коськ да борган.

Африка мутас сертиыс куим мындаöн ыджыдджык Европаысь. Войвывсянь лунвылö сiйö кыссьö 8 сюрс км кузя да пöшти сы мында жö рытывсянь асыввылö.

Европасаяс зэв важ кадъяссянь волывлiсны Африка войвыв вадоръясö, важысянь тöдлiсны найö сiдзжö Гöрд саридз вадоръясöс, кытi ветлiсны Суэц вуджанiнсянь Индияö. Но став мукöд паськыд местаяссö Африкалысь европасаяс тöдмалiсны неважöн. Буретш ХV-öд нэмын португалса морякъяс Европасянь Индияö саридзвыв туй корсигöн, туялiсны став рытыввыв вадорсö Африкалысь да воисны нöрысöдз, кöнi материк дорыс чукыльтö асыв-войвывлань.

Азия — зэв ыджыд му юкöн; сiйö босьтö коймöд юкöн гöгöр став косiн веркöссьыс да дас кыкöд юкöн став мушар веркöссьыс. Лунвылын сылöн Малакка кöдж пöшти воö экваторöдз, а Малайя архипелаг пырö 11° вылö лунвыв мусярджынйö, сiйö лоö быттьöкö Австралияö вуджан поскöн. Войвылын Челюскин нöрыс сöмын 12°-öн оз во Войвыв полюсöдз, а Войвыв Мулöн дiясыс воöны полюслань нöшта на матöдз.

Азия аслас мусюръяс серти медся джуджыд му юкöн. Медшöр вывтасъяс сэнi лоöны дорвыв мунысь гӧраясысь (гӧра лёдзьясысь), кодъяс унджыкыс сулалöны мылькъяладорнас (ортсыладорнас) либö Индия океанлань, либö Лöнь океанлань банöн. Мылькъя ортсыладорнас лунвывлань — Индия океанлань — бергöдчöмöн сулалöны Гималаяс, Каракорум, Куньлунь, Гиндукуш да Алтай.

1. Ӧтласа тӧдмӧдъяс.

Мупом куйлӧ Лӧнь океан діяс вылын (4 сюрс гӧгӧр ді).

Мупом территориявывса медшӧр діяс нюжалӧны войвывсянь — в. п. 51°-сянь — лунвывлань — в. п. 22°-ӧдз — кузь гирляндаӧн (4700 км гӧгӧр) Азия материк асыввыв вадор пӧлӧн.

Войвыв группаӧ пырӧны Курила діяс да Сахалин ділӧн лунвыв юкӧныс (Карафуто).