Карта серти удж.
1. Тӧдмалӧй, ылын-ӧ сулалӧны экваторсянь Лунвыв Америкалӧн медся войвыв да лунвыв чутъясыс.
2. Кутшӧм кад ӧні Лунвыв Америкаын медся лунвылас?
3. Кутшӧм ыджыд ю ті тӧданныд Лунвыв Америкаысь?
Мусерпас серти удж.
Видзӧдлӧй, кӧні Войвыв Америкаӧс вомӧналӧ войвыв полюсдорса кытш да войвыв тропик. Кутшӧм климат вӧньясын куйлӧ Войвыв Америка?
Америка сэтшӧм ёна нюжалӧма, мый сійӧ босьтӧ войвыв сярджынйысь став климат зонаяссӧ, полюсдорсаысь кындзи, ставсӧ и лунвыв сярджынйысь. Вомӧн нога мусюръяс абутӧмла климат зонаясыс материк асывладорын мӧда-мӧд бӧрсяыс вочасӧн вежласьӧны.
Карта серти удж.
1. Висьталӧй, кӧні увтасъясыс паськыдджыкӧсь, — Войвыв али Лунвыв Америкаын.
2. Кутшӧм тіянлы тӧдса ыджыд увтас куйлӧ Лунвыв Америкаын?
3. Кутшӧм джуджыд гӧраяс нюжӧдчӧмаӧсь Лунвыв Америкаын Лӧнь океан вадор пӧлӧн?
ВОЙВЫВ АМЕРИКА
Карта серти удж.
1. Тӧдмасьӧй Войвыв Америкалӧн физическӧй картаӧн. Кутшӧм веркӧс босьтӧ ыджыдджык места — увтасъяс али вывтасъяс да гӧраяс? 2. Петкӧдлӧй Войвыв Америкаысь тіянлы тодса гӧраяс. Джуджыдӧсь-ӧ налӧн йывъясыс?
Америкалӧн тэчасногыс торъялӧ гырысь да прӧстӧй чертаясӧн. Кыкнан Америкаыслӧн тӧдчанаыс сійӧ, мый юксьӧны кузяногыс куим тшупӧд вылӧ. Рытыввылын куйлӧны зэв джуджыд да мукӧд серти том гӧраяс. Налӧн ӧтувъя нимыс Кордильера (Лунвыв Америкаын тшӧкыдджыка шуӧны Андъясӧн). Шӧрсӧ босьтӧны увтасінъяс. Асыввылын — ёна жугавлӧм важ гӧраяс да неыджыд увтасінъяс.
Америкаӧс, коді торъялӧма Европаысь паськыд Атлантика океанӧн, европеечьяс эз тӧдлыны ХV нэм помӧдз. Сэки ыджыд тӧдчанлун вӧлі Индиякӧд тӧргуйтӧмлӧн, кытысь Европаса купечьяс вайлісны уна кӧрвежантор; кӧрвежанторсӧ Европаын вылӧ донъявлісны да ньӧбавлісны. Индияӧ вузасян туйыс векджык мунліс сэки Мушӧр саридзсянь Ичӧт Азия пыр Перс куръяӧдз, а сэсся сійӧ куръяті да Аравия саридзті Индия вадоръясӧдз. Ичӧтй Азияын олысь турокъяс мырддьывлісны купечьяслысь вузӧссӧ да ёна сьӧктӧдісны Индиякӧд вузасьӧмсӧ.
Америка мукӧд му юкӧнъясысь дзик торъя. Европа да Африка дінысь сійӧс торйӧдӧ Атлантика океан, Азия да Австралия дінысь — Ыджыд океан. Сӧмын асыв-войӧд Америка ёна матыстчӧ Войвыв Азия дінӧ. Тайӧ кык му юкӧн костас Беринг вис лоӧ сӧмын 89 км пасьта. Сійӧ кынмылӧ 9 тӧлысь кежлӧ, сы вӧсна Азияын олысьяс ёна важӧн вӧлі вуджалӧны Америкаӧ. Медічӧт туйкостыс Атлантика океан войвыв юкӧнӧд Европа да Америка костлӧн 3½ сюрс км.
Карта серти удж.
1. Тӧдмасьӧй Войвыв Америка да Лунвыв Америка мусерпасъясӧн. Кутшӧм масштабъясыс тайӧ картаясыслӧн? Орччаӧдӧй тайӧ масштабъяссӧ мукӧд му юкӧнъяс картаяслӧн масштабъяскӧд. 2. Кутшӧм океанъяс мыськалӧны Америкалысь вадоръяссӧ?
Америка быттьӧкӧ кык куимпельӧса, кодъясӧс мӧда-мӧдыскӧд йитӧма векньыдик Панама вуджанінӧн. Паськыд бокъяснас куимпельӧсаясыс видзӧдӧны войвылӧ, векньыднас — лунвылӧ. Евразия кӧ нюжалӧма асыввывсянь рытыввылӧ, Америка нюжалӧма меридиан ногӧн войвывсянь лунвылӧ, 72° в. ш.-сянь 56° л. ш.-ӧдз — 18 сюрс км кузьта.
Діяс да кытшласьӧм вадоръяс серти мӧда-мӧдсьыныс торъялӧны ӧтарсяньыс Войвыв да Лунвыв Америкаяс, а мӧдарсяньыс Атлантика да Ыджыд океанъяслӧн вадоръясыс.