Шӧркодь климат, а торъя нин кӧдзыдджык климата странаяс пӧвстын кӧдзыда-шоныда (климатическӧй) гӧгӧртасъясыс Европалӧн медбурӧсь. Тайӧ сы вӧсна, мый Гольфстримлӧн шоныд визулыс тані мунӧ войвылӧдз. Шоныд визувлӧн тӧдчӧмыс вуджӧ материкыслы, торъя нин сылы рытыввыв юкӧнас, кӧні тӧлӧны рытыв тӧвъяс. Рытыввыв берегын температураыс тӧвнас 20°-ӧн вылынджык норма дорсьыс. Гожӧмын Гольфстримлӧн шонтана влиянньӧыс оз и тӧдчы. Асыввывланьын Гольфстримлӧн тӧдчӧмыс чинӧ. Дунай кывтыдын сійӧ пӧшти оз нин тӧдчы.
Европалӧн веркӧсыс (поверхносьтыс) тэчӧма увтасінъясысь, важ массивъясысь да чукыра томджык гӧраясысь. Вевтыртӧны увтасінъяс (60% став площадьсьыс). Сӧмын 1% 2000 м-ысь вылынджык.
Му веркӧс тэчасногыс серти Европаӧс позьӧ юкны 3 пельӧ: рытыв-войвыв вылӧ — глызаӧсь страна; асыввыв вылӧ — пызан кодь увтаса шыльыдін да лунвыв вылӧ — чукырӧсь том гӧраяса обласьт.
Европа вадор пӧлӧн мунӧ Атлантика океан да сылӧн саридзьясыс. Ачыс океаныс кытшовтӧ Скандинавияса да Пиреней кӧджъяс рытыввыв бокті, Ыджыд Бритму да Ирландия діяс гӧгӧр, Франция рытыв берегӧд заводитчӧ Бретань кӧджсянь да мунӧ водзӧ лунвывлань. Мукӧд берегъяссӧ Европалысь мыськӧны Атлантика океанлӧн саридзьясыс: войвылын — Войвыв Полюсдорса, рытыв-войвылын — Войвывса либӧ Немеч да Балтика, лунвылын — Мушӧрса да сылӧн юкӧнъяс (Адриатика, Мрамор, Сьӧд да Азов саридзьяс).
Атлантика океансянь Евразия мыччысьӧ кыдз мирын медыджыд кӧджӧн — Европаӧн. Куимладорбоксянь — войвывсянь, рытыввывсянь да лунвывсянь — мыськӧны саридзьяс (кутшӧмъяс?), а асыввылӧд йитчӧ Евразия материккӧд. Йитчӧмыс абу тӧдчана. Вежтассӧ нуӧдӧны условнӧ. Вежтасӧн лыддьӧны асыввылӧд Урал гӧраяс, Урал ю да асыв-лунӧд кык ног: ывлавыв юкан визьӧн лыддьӧны либӧ Кумо-Манычскӧй сён, либӧ Кавказ гӧраяс.
Азиялӧн дзуг да неӧткодь веркӧсыс артмис мулӧн пытшкӧсса да ортсыса вынъяс кузь кад чӧж уджалӧм вӧсна.
Пытшкӧсса вынъяс уджалӧм вӧсна артмылісны кыпыд гӧра мусюръяс, му кышыс жугласис, мый вӧсна ӧтилаын кыптылісны тшӧтшыдінъяслӧн глызаяс, а мӧдлаын му кышлӧн юкӧнъяс лэччылісны увлань да артмылісны гуранъяс, кодъяс унджыкысьсӧ тырӧмаӧсь тыясӧн, куйлӧны кӧ найӧ материк пытшкын, либӧ саридзьясӧн, куйлӧны кӧ материк доръясын.
Шӧрвыв Азиялӧн веркӧс. Азиялысь шӧрвыв юкӧнсӧ босьтӧ зэв паськыд да джуджыд Азияшӧрса кыптӧд, кодӧс кытшалӧны гӧраяс.
Карта серти удж.
Карта вылӧ муртса видзӧдлӧмӧн нин позьӧ аддзыны, мый Азияын веркӧсыс медсясӧ вывтасінъяс да гӧраяс. Увтасінъяс вылӧ воӧ сӧмын 25% гӧгӧр. Карта серти жӧ позьӧ казявны, мый медджуджыд гӧраяс да тшӧтшыдінъяс мӧда-мӧд бӧрсяньыс орлытӧг мунӧны рытыввывсянь асыв-войлань да асыв-лунлань. Тайӧ тшӧтшыдінъясӧсь да гӧраясӧсь местаыс зэв тӧдчана торйӧдӧ Войвыв да Шӧр Азияӧс тропикдорсасьыс. Тайӧ гӧраа вӧньсӧ видлалам бурджыка.
Карта серти удж.
Азия лоӧ медыджыд юкӧныс Евразия материклӧн.
Азия пӧшти ставнас куйлӧ войвыв мусярджынйын. Сӧмын кымынкӧ лунвывса діяс пырӧны лунвыв мусярджынйӧ. Азия лоӧ мукӧд му юкӧнъяс костын. Рытывладорсянь сы дінын Европа, рытыв-лунсянь Азия Африкакӧд йитчӧ Суэц йитвежӧн, асывладор боксянь лоӧ Америка, коді торъялӧ Азия дінысь Беринг вискӧн. Асыв-лунвылын куйлӧ Австралия, коді йитчӧ Азиякӧд сук ді чукӧрӧн.