Мувыв куйланін. Ылі Асыввывлӧн территория кузь полосаӧн кыссьӧ Лӧнь океанса саридзьяс вадор пӧлӧн. Тайӧ миян Чужан мулӧн асыввыв дорӧс. Войвывсянь тайӧ районсӧ кытшалӧны Войвыв Йиа океанса Чукотка да Асыввыв Сибыр саридзьяс; асыввывсянь — Лӧнь океан да сылӧн Беринг, Оката, Мупом саридзьяс. Рытыввылын да рытыв-войвылын вежтасыс мунӧ гӧра мусюръяс кузя, а ылі лунвылын сійӧ ӧтлаасьӧ канму суйӧркӧд. Ылі Асыввывлӧн мутасӧ пырӧны Чукотка да Камчатка кӧджъяс, Сахалин, Курила, Командор діяс.
Мувыв куйланін да ӧтувъя характеристика. Сӧвет Ылі Асыввыв босьтӧ РСФСР территориялысь став асыввыв дорӧссӧ. Тайӧ — миян канму шӧринсянь медся ылі юкӧн: 8500 км торйӧдӧны Мӧскуаӧс Лӧнь океанысь; Ылі Асыввылын асыв нин, кор Мӧскуаын сӧмын на вой шӧр кад. Ывлавыв вежтасӧн Ылі Асыввывлӧн рытыв-войвылын лоӧны гӧра мусюръяс, кодъяс торйӧдӧны сійӧс Асыввыв Сибырысь; рытыв-лунвылын да лунвылын сылӧн вежтасъясыс ӧткодьӧсь канму суйӧркӧд, коді мунӧ Амур да Уссури юяс кузя.
Мувыв куйланін да ӧтувъя характеристика. Сӧвет Ылі Асыввыв босьтӧ ССРС-лысь став асыввыв дорӧссӧ. Шоринсянь тайӧ медылысса юкӧн Союзлӧн: 8500 км торйӧдӧны Мӧскуаӧс Лӧнь океанысь; Ылі Асыввылын нин асывводз, кор Мӧскуаын сӧмын на вой шӧр кад.
Ылі Асыввывлӧн естественнӧй вежтасӧн рытыв-войвылын лоӧны гӧра мусюръяс, кодъяс сійӧс торйӧдӧны Асыввыв Сибырысь; рытыв лунвылын да лунвылын сылӧн вежтасыс ӧткодь канму суйӧркӧд, коді мунӧ Амур да Уссури юяс кузя.
Став Войвыв Азия Урал гӧраяссянь Лӧнь океанса саридзьясӧдз, Курила да Сахалин діяскӧд тшӧтш, Рытыввыв Азиялӧн юкӧн — Туран увтас, сыкӧд орчча гӧраяскӧд, да Кавказсай — ӧтув лоӧны СССР-лы Азияладор юкӧнӧн. Мутаслӧн ыджда сертиыс СССР-лӧн Азияладор юкӧн некымын пӧв ыджыдджык Европаладор юкӧнсьыс. А олысь йӧз лыд серти сійӧ ёна кольччӧ сыысь, сы вӧсна мый босьтӧ Сибырса тундралысь да тайгалысь, а сідзжӧ Шӧр Азияса овтӧминъяслысь этша йӧза эрдъяс.
Картаяс вылын рельеф петкӧдлыссьӧ уна рӧма краскаясӧн. Стӧчджыка рельеф петкӧдлӧны горизонтальясӧн. Горизонтальясӧн шусьӧны картаяс вылын визьяс, кодъяс йитлӧны ӧтвылнаын куйлысь чутъяс. (Тайӧ визьясыс шусьӧны ещӧ изогипсъясӧн, мый лоӧ ӧти тшупӧда визьяс.) Чутъяслӧн судтаыс артавсьӧ либӧ океан веркӧссянь — сэки тайӧ судтаыс шусьӧ абсолют судтаӧн, либӧ кутшӧмкӧ бӧрйӧм тшупӧдсянь, шуам, мыльк подувсянь, — сэки тайӧ лоӧ бӧрйӧм судта.
Миян канму озыр быдсяма рудаясӧн да мукӧд мупытшса перъянторъясӧн. Гӧраяс артмигӧн Му пытшкысь пыдысь потасъясӧд кайисны сылӧм массаяс да пӧсь ва сывдасъяс, кодъяс артмылісны тайӧ сылӧм массаясысь. Му шар пытшкысь ёна пыдысь кайӧм тайӧ веществояс кынмигӧн и артмисны рудаӧн перъянторъяс. Рудаяс вермисны артмыны быдсикас джудждаын да дзик абу ӧтмындаӧн. Но сынӧдлӧн температура вежласьӧмысь, ва да тӧв уджысь гӧраяс киссьӧны, рудаӧн перъянторъясяс вочасӧн петӧны му веркӧсӧ. Тайӧ тыдалӧ, шуам, Уралын, коді зэв озыр кӧрт рудаӧн, ыргӧнӧн.
Му вылын сійӧ районъясын, кӧні эз на помась гӧраяс артман процесс, овлӧны мувӧрӧмъяс да вулкан сяма торъяс.
Сӧвет Союзын медся частӧ мувӧрӧмъяс овлӧны Памирын, Тянь-Шань гӧраясын, Кавказын, Крымын да Карпатъясын. Таысь кындзи, мупытшса тувкитчӧмъяс овлӧны Асыввыв Сибырса гӧраясын, а сідзжӧ Сахалинын, Курила діяс вылын да Камчаткаын. Торъя ыджыд вына мувӧрӧмъяс овлӧны Шӧр Азияын.
Гӧраяс зымвидзӧны медсясӧ миян канму лунвылын, сэні, кӧні мунісны му кышлӧн гӧра артмӧдан вӧрӧмъяс.
Асыввыв Европаса шыльыдінсянь рытыв-лунвылын кыпалӧны Карпатъяс, а лунвылын — Крым да Кавказ гӧраяс.
Туран увтас асыв-лунвылын нюжалӧны Памирлӧн да Тянь-Шаньлӧн гӧра системаяс, кодъяс босьтӧны ыджыд мутасъяс да кыпалӧны вылӧ кымӧръяс сайӧ. Тайӧ гӧраясыс, Кавказ гӧраяс моз жӧ, вевттьысьӧмаӧсь сывлытӧм лымйӧн.
Асыввыв Европаса шыльыдін пӧшти став Рытыввыв Европа ыджда.
Асыввыв Европаса шыльыдінын юяслӧн бужӧда берегъяс серти да джуджыд сёнъяслӧн куш да крут пӧкатъяс серти позьӧ аддзыны, мый шыльыдінлӧн веркӧсыс артмӧма неджӧг изсикасъяслӧн (сёйяслӧн, лыа изъяслӧн, извесьт изъяс) водса ногӧн куйлысь пластъясысь. Коркӧ ёна важӧн шыльыдінсӧ ойдӧдлӧмаӧсь саридзьяс да тайӧ изсикасъясыс вочасӧн пуксьӧмаӧсь саридзьяссьыс.
Перъянторъяслӧн артмӧм.
Мупытшса перъянторъяс юксьӧны металлаяс вылӧ, либӧ рудаяс вылӧ (кӧрт изъяс, колчеданъяс, свинеч блеск да мукӧд), сідз шусян кокни металлъяса ӧтувтчӧмъяс вылӧ (бокситъяс, кӧні эм лемень, пуӧм да мукӧд совъяс, фосфоритъяс, слюда, извесьт да мук.), да металлтӧмъяс вылӧ (шомъяс, мусир, тэг).