Карта серти удж.
Азия лоӧ медыджыд юкӧныс Евразия материклӧн.
Азия пӧшти ставнас куйлӧ войвыв мусярджынйын. Сӧмын кымынкӧ лунвывса діяс пырӧны лунвыв мусярджынйӧ. Азия лоӧ мукӧд му юкӧнъяс костын. Рытывладорсянь сы дінын Европа, рытыв-лунсянь Азия Африкакӧд йитчӧ Суэц йитвежӧн, асывладор боксянь лоӧ Америка, коді торъялӧ Азия дінысь Беринг вискӧн. Асыв-лунвылын куйлӧ Австралия, коді йитчӧ Азиякӧд сук ді чукӧрӧн.
Карта серти удж.
1. Тӧдмасьӧй Войвыв да Лунвыв Америкалӧн политика картаӧн да индӧй куим канму, кодъяс босьтӧны торйӧн ыджыд мутас.
2. Мусерпасъяс серти (132 да 133 серп.) висьталӧй, кӧні тайӧ канмуяс пиысь йӧзыс олӧны топыдджыка, кӧні торйӧн нин шоч.
Мутас серти медся гырысь канмуяс Америкалӧн — Ӧтувтчӧм Штатъяс Америкалӧн (АӦШ) да Бразилия; кыкнан канмуыс торйӧн неунаӧн сӧмын ичӧтджыкӧсь став Европасьыс, но йӧз лыд сертиыс кыкнаныс ӧтлаын ёна сетчӧны сылы 18. Юркар США-лӧн — Вашингтон, а Бразилиялӧн — Рио-де-Жанейро.
Олысь котырлӧн топыдлун да лыд. Америкаын став олысьыс 363 млн. морт, на лыдысь 239 млн. воӧ Войвыв Америка вылӧ (Вест-Индиякӧд ӧтлаын) да 124 млн. морт Лунвыв Америка вылӧ. Мутас серти Америка пӧшти ӧткодь Азиякӧд, но йӧз лыд серти сійӧ нёль пӧв ичӧтджык сыысь.
Америкаын йӧзлӧн шӧркодь топыдлуныс 1 кв. км вылӧ воӧ 8 морт, но Войвыв Америкаӧ йӧзыс овмӧдчӧма Лунвыв серти ёнджыка.
Америкаын олӧ 250 млн. морт гӧгӧр. 1 кв. км вылӧ сэні воӧ шӧркодя сӧмын 6 морт; Азияын жӧ олысьяслӧн шӧр топыдлуныс лоӧ 26 морт 1 кв. км вылӧ; Европаын — 50 морт.
Медся этша йӧзаӧсь полюсдорса діяс да Йиа океан вадоръяс. Сэні олӧны эскимосъяс.
Америкаын первой олісны индеечьяс. Найӧ Азияысь воӧм йӧз, вермас лоны и Ыджыд океанса діяс вылысь. Сёрӧнджык воысь йӧзӧн лоӧны ылі войвывса эскимосъяс. ХVІ нэмсянь заводитӧны овмӧдчыны еджыд расаа племяяс, кодъяс регыдӧн вежисны Америкаын олысь йӧзлысь тэчассӧ. Торъя нин ӧдйӧн овмӧдчисны Войвыв Америкаӧ, кӧдзыд климатыс европеечьяслы бура лӧсяліс. Кызвын йӧзнас тані лоӧны англосаксъяс, мӧдарӧ кӧ шуны, англичана да шотландечьяс. Эмӧсь сідзжӧ и ирландечьяс, немечьяс, скандинавъяс, славяна, но ыджыдалан кывйыс — англичан кыв.
Степъяс. Саваннаяс лунвывлань вочасӧн вуджӧны шӧркоддьӧм вӧньса степъясӧ.
Тропикдорса васӧд вӧръяслӧн зона. Тропикдорса васӧд вӧръяс босьтӧны ставнас Амазонкаа паськыд увтас, а сідзжӧ материклысь мыйтакӧ войвыв да асыввыв вадор мусӧ. Амазонкаа увтасын, кодӧс вомӧналӧ экватор, во гӧгӧр температураыс ӧткодь да вылын (26° гӧгӧр шоныд). Пассатъяс вайӧны татчӧ Атлантика океансянь уна енэжва, коді торйӧн нин уна усьӧ Амазонкаа увтаслӧн рытыввыв юкӧнас, васӧд тӧвъяссӧ кутысь Андъяс дорын. Та вӧсна Амазонкаа увстас рытыввыв юкӧнын вӧрыс сукджык да пашкырджык асыввылын серти.
Сора да коръя вӧръяс. Лыска вӧръяссянь лунвылын быдмӧны сора да коръя вӧръяс, но найӧ оз артмӧдны став материк вомӧн рытыввывсянь асыввылӧ нюжӧдчӧм полоса, а босьтӧны сӧмын ёнджыка васӧд климата асыввыв джынсӧ да паськалӧны лунвылӧ пӧшти Флорида кӧджӧдз.