Мыйысь тэчӧма му кышсӧ?
1. Кутшӧм минералъяс да из сикасъяс тіянлы тӧдсаӧсь? Кытысь лоины тайӧ из сикасъясыс?
2. Кутшӧм мупытшса озырлунъяс перйӧны тіян интасын?
1. Мыйысь тэчӧма му кышыс? Му кышыс став кызта вомӧн тэчӧма быдсикас изъясысь. Найӧ торъялӧны аслунъяс (свойствояс), тэчасног да артманног сертиныс. Излӧн пытшкӧсса тэчасыс овлӧ зэв дзуг, сэні ӧтсор вермӧ лоны некымын минералӧн.
Суйӧрсайса Азиялӧн тайӧ юкӧнас куйлӧ сизим канму. Найӧ торъялӧны ыджданас да мувыв куйланног сертиыс (видзӧд карта). Унджык канму петӧ океан дорӧ, сӧмын Непал да Бутан сысянь ылын. Лунвыв Азияын медыджыд канму — Индия, медся ичӧт — Гималаясын куйлысь Бутан корольму да Индия океанса экватор ваясын, коралл діяс вылӧ сявкнитчӧм Маледіяс Республика.
Асыв-Лунвыв Азияӧ пырӧны канмуяс, кодъяс куйлӧны Индокитай кӧджын да Малайя архипелагса діяс вылын. Асыв-Лунвыв Азияса канмуяс быттьӧкӧ ывлавыв пос артмӧдӧны Евразия да Австралия костын. Найӧ куйлӧны тӧдчана саридз туйяс вомӧнасянінын. Лӧнь да Индияа океанъяс йитысь Малакка вискыс саридзвыв ветлысьяслы сэтшӧм жӧ тӧдчана, кыдзи Гибралтар вис да Суэц канал. Медся гырысь канмуясӧн континент тайӧ юкӧнын лоӧны Индонезия, Лаос, Тайланд, Вьетнам да Пилипинъяс. Малакка вискын куйлӧ тайӧ регионса медічӧт канму — Сингапур кар.
Природные территориальные комплексы (ландшафты)
Аслыссикас вӧр-ваа му комплексъяс (ландшафтъяс)
Болота таёжной зоны
Тайга зонаса нюръяс
Поймы крупных рек
Ыджыд ю адзьяс
Зандровые и озёрно-аллювиальные песчаные лесотундровые равнины (дренированные участки)
Зандрысь да ты-ю лыаысь тэчӧм да вӧра тундраӧн вевттьӧм шыльыдінъяс (бура косьмысь юкӧнъяс)
Коми Республика мутас тэчӧма ландшафт зонаясысь да подзонаясысь, кодъяс вежлалӧны ӧта-мӧдсӧ войвывсянь лунвылӧ. Тайӧ паськыд регион куйлӧ кызвыйӧ Роч шыльыдінын да Уралын, кӧні зонаяс вежласьӧны вылна серти. Мутаслӧн шыльыд юкӧн нюжалӧма медсясӧ шӧркодь-кӧдзыд бореаль пояслӧн шӧр парма-вӧр обласьтын, сӧмын республикаса ылі войвыв юкӧн петӧ кӧдзыд субарктика пояслӧн евразияса войвыв обласьтӧ.
Ыджыд территория, олысьлӧн ичӧт плотносьт, кык природнӧй зоналӧн да Урал гӧраяслӧн эмлун отсалӧны Коми республикаса пемӧсуловлӧн быдсикас вид состав сӧвмӧмлы. Коми крайса пемӧсуловлӧн медшӧр тӧдчанлун — тундра да тайга, сибырса да европаса пемӧсъяслӧн сорласьӧм. Коми республикаса фауна ӧтув ӧбликыс вӧръяс вевтыртӧм понда — вӧрса, сӧмын войвылын йитчӧны тундраса формаяс. Лыска пуяс ыджыд ӧда кералӧм вӧсна артмӧны "вторичнӧй" лыскаяс (пожӧма да кыддза).
1. Мый ті тӧданныд мусин да сылӧн артмӧм йылысь. Мыйӧн мусин торъялӧ гӧра изысь?
2. Мыйкӧд йитчӧма мусинлӧн му выныс?
3. Атласлӧн мусин карта серти индӧй республика мутасын мусинлысь медшӧр сикасъяссӧ. Мыйӧн найӧ торъялӧны?
Коми республика му весьтын сынöдлы сямсö урчитö медсясö Войвылын олöмыс: шондiлöн во чöж юграсьöмыс оз вевтырт танi 70-80 килокалори сантиметра квадрат вылö да.
Таысь кындзи канмуыд куйлö ылынкодь Атлантикасянь, а Войвыв океаныд мöдарö ― нач матын. Сiйöн буретш сэтысянь и пöлялö унджыксö кöдзыд сынöд, циклон ваявлö ли.