Важӧнтӧ йӧзыс збыльысь чайтлісны, мый шондіыс ветлӧ му гӧгӧр. Муыс пӧ вӧрзьӧдчытӧг сулалӧ енкӧла шӧрас, а шондіыс пӧ сы вылӧ и лӧсьӧдӧма, медым мусӧ шонтыны да югдӧдны. Войяснад йӧз видзӧдісны, мый ӧткодь кодзув чукӧръясыс енэжас абу век ӧти инынӧсь: мукӧддырйи вылынджыкӧсь либӧ улынджыкӧсь, мукӧддырйиыс дзик оз тыдавны. Найӧ чайтлісны, мый енэжыс став кодзувъяснас ветлӧ му гӧгӧр.
Шонді гӧгӧр, сідз жӧ кыдзи и му, кытшлалӧны нӧшта кӧкъямыс небеснӧй телӧ — планетаяс. Найӧ абу ӧтылнаынӧсь шондісянь: ӧтияс — ылынджыкӧсь му серти, мукӧдыс — матынджыкӧсь сыысь. Став планетаыс 9: Меркурий, Венера, Му, Марс, Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун, Плутон. Ми аддзам планетаястӧ енэжысь сідзи жӧ, кыдзи и кодзувъясӧс. Кодзувъясысь планетаяс торъялӧны сійӧн, мый найӧ оз дзирдавны асланыс югыдӧн, а югдӧдсьӧны шонді югӧръясӧн.
Кутшӧм ыджыд нин миян Муным, а Шондіыд век жӧ уна пӧв на ыджыдджык. Ӧткодялӧм могысь босьтам арбуз да кӧнтусь (пыш кӧйдыс). Арбузлӧн поперечникыс сё пӧв ыджыдджык кӧнтусь поперечникысь. Шонділӧн кызтаыс 109 пӧв ыджыдджык Му кызтаысь. Сідзкӧ, арбузсӧ кӧ босьтны шонді пыдди, сэк кӧнтусьыс кутас петкӧдлыны Му. Но мыйла нӧ Шондіыс миянлы кажитчӧ сэтшӧм ичӧтӧн? Да сы вӧсна, мый Шондіыс зэв ылын. Шондіӧдз кӧ ми вермам эськӧ лэбзьыны аэроплан вылын часнас 175 км ӧдӧн, сэк эськӧ ми сыӧдз воим сӧмын 90 во мысти. Со кутшӧм ыджыд ылнаыс Мусянь Шондіӧдз.
Му вылын интаслысь кузьтасӧ тӧдмалӧм могысь колӧ тӧдны татчӧс кад да нуля меридиан кад костын торъялӧмсӧ. Кыдзи тӧдмалӧны татчӧс кад, ми тӧдам. Интаслысь кузьтасӧ тӧдмалӧм эм сылы мӧдара задача. Босьтам видлӧг. Нуля меридианын тайӧ здукын 12 час лун. Кутшӧм градуса кузьтаын ми сулалам, сійӧ жӧ здукас кӧ миянын татчӧс кад серти 5 час рыт (17 час)? Быд 4 минута вылӧ кадын торъялӧм равняйтчӧ 1° вылӧ кузьтаын торъялӧмлы. Миян видлӧгын кад серти торъялӧмыс 5 час (либӧ 300 минута). 5 чассӧ (300 минута) юкам 4 вылӧ да лоӧ 75.
Интаслӧн пасьтаыс тӧдмавсьӧ енэжтассянь небеснӧй светилӧяс (Шонді, кодзувъяс да мук.) судта серти. Босьтам медся кокни видлӧгсӧ. Енэжын эм Юрйыв кодзув. Сійӧ сулалӧ войвыв полюс весьтын, пӧшти му чӧрс продолжение вылын, сы вӧсна и сійӧ кажитчӧ миянлы дзик вӧрзьывтӧмӧн. Ми кӧ сувтам войвыв полюс вылӧ, сэк Юрйыв кодзув лоас миян юр весьтын. Ми кӧ полюссянь пондам мунны экваторлань, сэк Юрйыв кодзулӧс кутам аддзыны век улысьджык и улысьджык. Кымын ылӧ ми мунам полюссянь, сымын улынджык лоӧ Юрйыв кодзулыс.
Йӧз важӧн нин казялісны, мый кадыс мукӧд интасъясын абу ӧткодь. Шонді югдӧдӧ ӧти здукӧ мулысь сӧмын ӧти джынсӧ. Миян кӧ 12 час лун, му мӧдар бокын, кытш джын, либӧ 180° сайын 12 час вой. Сідзкӧ, 180° вылӧ кад серти торъялӧмыс лоӧ 12 час, а 1° вылӧ — 4 минут. Тайӧ торъялӧмсӧ тӧдӧмӧн ми вермам тӧдмавны кад быд интаслы. Босьтам Вежа Петыр кар да Тифлис. Вежа Петыр кар асыввывса 30-ӧд меридиан вылын. Тифлис — асыввывса 45-ӧд меридиан вылын. Вежа Петыр кар Тифлиса кост 15°. Сідзкӧ, кадын торъялӧмыс Вежа Петыр кар да Тифлис костын лоӧ 4 мин.