Асыввыв Сибырса гӧраӧсь му куйлӧ Енисей ю да Лӧнь океан вадоръяс костын; тайӧ лоӧ СССР-лӧн медся паськыд, йӧзӧн медся шоча овмӧдӧм да сы вӧсна ставнассӧ медся на омӧля тӧдмалӧм юкӧн. 1926-ӧд воын на вӧлі ылі асыв-войвылас тӧдмалӧма география наукаын тӧдлытӧм ыджыд Черскӧй хребет, кодлӧн кузьтаыс 1000 км да джудждаыс 3000 м-ӧдз.
Урал гӧраяссянь лунвылын Урал медбӧръя отрогъяс да Каспи саридз костын Асыввыв Европаса шыльыдін ӧтлаасьӧ ещӧ на ыджыдджык шыльыдінкӧд, коді нюжалӧ рытыввывсянь асыввылӧ — Уралсянь Енисей юӧдз да войвывсянь лунвылӧ — Войвыв Йиа океансянь джуджыд гӧра мусюръясӧдз, кодъяс торйӧдӧны тайӧ шыльыдінсӧ Азия Шӧр да Иран тшӧтшкӧс вывтасъясысь. Шыльыдіныслӧн войвыв юкӧныс шусьӧ Рытыввыв Сибырса увтасӧн, а лунвыв юкӧныс — Арала-Каспиа либӧ Туран увтасӧн. Найӧс юкӧ неджуджыд Казахстанса веретя, коді мунӧ войвыв широта 50°-ысь лунвывтіджык.
Кӧні куйлӧны мупытшса перъянторъяс. Сы вӧсна мый металлъяс артмисны магмалӧн сывдӧм массаясысь, кодъяс петлісны гӧра мутыръяс артмигӧн му кышлӧн жугласьӧминъясті да потасъясті, то металлъяслӧн чужанінъясыс медсясӧ паныдасьлӧны гӧраясын.
Металл рудаяс ми аддзам Уралысь, Кавказысь, Алтайысь, Асыввыв Сибырса гӧраясысь.
Тайӧ мутасыс, коді куйлӧ Енисей ю да Лӧнь океан вадоръяс костын, — СССР-лӧн медся паськыд, зэв шоча овмӧдӧм да ӧнӧдз медся омӧля освоитӧм юкӧн.
Рельеф серти Асыввыв Сибырлӧн мутасыс юксьӧ куим пельӧ: 1) Енисей да Лена юяс костын паськыд Шӧр Сибырса тшӧтшкӧс вывтас; асыв-лунвылын сійӧ вуджӧ Лена сайӧ да нюжалӧ Стан мусюрӧдз, босьтӧ Алдан юлысь бассейнсӧ; 2) гӧраӧсь район, коді дорӧсалӧ тайӧ тшӧтшкӧсінсӧ лунвывсянь; 3) асыввылын да асыв-войвылын гӧра муткыръяслӧн да мусюръяслӧн районъяс.
Урал гӧраяссянь асыввылӧ Енисейӧдз паськыда нюжӧдчӧма Рытыввыв Сибырса увтас. Сысянь лунвылын — Туран увтас. Найӧс торйӧдӧ Казахстанса посни сопкаясаин, но найӧ кыкнанныс йитсьӧны увтас полосаӧн, коді шусьӧ Тургай Дзиръяӧн.
Рытыввыв Сибырса увтасыс зэв шыльыд. Уна сё километр вылӧ тані оз паныдасьлыны рельефлӧн мыйкӧ мында тӧдчана кыпалӧминъяс.
Картаӧн удж:
1. Видзӧдлӧй СССР-лӧн физика мусерпас вылысь судтаяслысь шкала да корсьӧй медся джуджыд да медся ляпкыд местаяс.
2. Тӧдмалӧй карта серти, мый унджык миян канмуын: гӧраяс, вывтасъяс али увтасъяс.
Кор ті видзӧдланныд СССР-лӧн физика карта вылӧ, аддзанныд, кутшӧм абу ӧткодь Сӧвет Союзлӧн рельефыс.
Асыввыв Европаса шыльыдін сӧмын некымынлаті шыльыд да тшӧтшкӧс, унджыклаас жӧ сы вылын эмӧсь вывтасінъяс да увтасінъяс; но вывтасінъясыс оз кыпавны 450 м-ысь вылӧджык океан веркӧссянь. Мулысь шыльыдлунсӧ позьӧ гӧгӧрвоӧдны сійӧн, мый му пластъясыс тані ёна важ кадсянь куйлӧны водса ногӧн. Неджӧг моз артмӧм изсикасъяс улын быдлаын куйлӧны, оз ӧти джудждаын, кристалл сяма массивнӧй изсикасъяс — мулӧн медвойдӧрся кышыс.
СССР босьтӧ Евразия материклысь сійӧ юкӧнсӧ, коді куйлӧ войвылынджык зэв джуджыд гӧра мусюръяс зонасянь. Мусюръясыс вундӧны тайӧ материксӧ рытыввывсянь асыввылӧ. Тайӧ зонаӧ пырӧны и медся джуджыд мусюръяс, кодъяс куйлӧны миян канму лунвыв дорӧс пӧлӧн.
Асыввыв Европаса шыльыдін
СССР босьтӧ Евразия континентлысь сійӧ юкӧнсӧ, коді куйлӧ войвывлань вывті джуджыд гӧра мусюръяс зонасянь да паськыд тшӧтшкӧс вывтасъяссянь, кодъяс вомӧналӧны тайӧ континентсӧ рытыввывсянь асыввылӧ. Тайӧ зонаас пырӧны и медся джуджыд гӧра мусюръяс, кодъяс куйлӧны миян территория лунвыв дорӧс кузяыс. А водзӧ войвывланьыс вывті ыджыд став мутасыс мунӧ пӧкатӧн (скатӧн) Войвыв Йиа океан вадоръяслань. Канмулӧн рельефыс та вӧсна ставнас ӧтсяма кодь. Территорияыслӧн сӧмын 1/20 юкӧн кайӧ 2000 м-ысь вылӧджык саридз веркӧссянь.