• Мыйӧн абу ӧткодьӧсь материкса му кышыс океансаысь.
• Кутшӧмӧсь рельефлӧн медшӧр формаяс косінын?
• Кыдзи мусярджынъяса физика карта серти позьӧ тӧдмавны океанлысь пыднасӧ?

1. Кыдзи вежсисны тӧдӧмлунъяс океан пыдӧсса рельеф йылысь.

Висьталӧй шыльыдінъяс йылысь, аддзылінныд кӧ найӧс ывлавылын, телевизор пыр либӧ серпас вылысь. Кутшӧм из сикасысь найӧс тэчӧма, кутшӧм налӧн рельефныс?

Му вевдорлӧн паськыд эрд, кӧні веркӧсыс шыльыд либӧ неуна гыакодь, шуам шыльыдінӧн

Му кышыслӧн веркӧсыс (рельефыс) артмӧма пытшкӧсса да ортсыса процессъяс тӧдчӧмысла, мыйджык овлӧны миян планетаын. Пытшкӧсса процессъясыс — му кышлӧн вештасьӧм да вулканасьӧм. На помысь артмӧны чукыръяс да потасъяс, му кыш юкӧнъяс увтасмӧны либӧ кыптӧны. Ортсыса процессъясыс унджыксӧ шыльӧдӧны, тшӧтшӧдӧны му кышыслысь веркӧссӧ.

Мувывса рельефыслӧн медся ыджыд формаяс — материкӧн кыптӧмыс да океана лайковъяс. Океан пыдӧсын кӧть косінын торйӧдӧны рельефыслысь кык медшӧр форма — гӧраяс да шыльыдінъяс.

Мыйысь тэчӧма му кышсӧ?

1. Кутшӧм минералъяс да из сикасъяс тіянлы тӧдсаӧсь? Кытысь лоины тайӧ из сикасъясыс?
2. Кутшӧм мупытшса озырлунъяс перйӧны тіян интасын?

1. Мыйысь тэчӧма му кышыс? Му кышыс став кызта вомӧн тэчӧма быдсикас изъясысь. Найӧ торъялӧны аслунъяс (свойствояс), тэчасног да артманног сертиныс. Излӧн пытшкӧсса тэчасыс овлӧ зэв дзуг, сэні ӧтсор вермӧ лоны некымын минералӧн.

Суйӧрсайса Азиялӧн тайӧ юкӧнас куйлӧ сизим канму. Найӧ торъялӧны ыджданас да мувыв куйланног сертиыс (видзӧд карта). Унджык канму петӧ океан дорӧ, сӧмын Непал да Бутан сысянь ылын. Лунвыв Азияын медыджыд канму — Индия, медся ичӧт — Гималаясын куйлысь Бутан корольму да Индия океанса экватор ваясын, коралл діяс вылӧ сявкнитчӧм Маледіяс Республика.

Асыв-Лунвыв Азияӧ пырӧны канмуяс, кодъяс куйлӧны Индокитай кӧджын да Малайя архипелагса діяс вылын. Асыв-Лунвыв Азияса канмуяс быттьӧкӧ ывлавыв пос артмӧдӧны Евразия да Австралия костын. Найӧ куйлӧны тӧдчана саридз туйяс вомӧнасянінын. Лӧнь да Индияа океанъяс йитысь Малакка вискыс саридзвыв ветлысьяслы сэтшӧм жӧ тӧдчана, кыдзи Гибралтар вис да Суэц канал. Медся гырысь канмуясӧн континент тайӧ юкӧнын лоӧны Индонезия, Лаос, Тайланд, Вьетнам да Пилипинъяс. Малакка вискын куйлӧ тайӧ регионса медічӧт канму — Сингапур кар.

1. Ӧтласа тӧдмӧдъяс.

Мупом куйлӧ Лӧнь океан діяс вылын (4 сюрс гӧгӧр ді).

Мупом территориявывса медшӧр діяс нюжалӧны войвывсянь — в. п. 51°-сянь — лунвывлань — в. п. 22°-ӧдз — кузь гирляндаӧн (4700 км гӧгӧр) Азия материк асыввыв вадор пӧлӧн.

Войвыв группаӧ пырӧны Курила діяс да Сахалин ділӧн лунвыв юкӧныс (Карафуто).